نقد تابلوی داوری حضرت سلیمان اثر نیکُلا پوسَن
نقد تابلوی داوری حضرت سلیمان اثر نیکُلا پوسَن
نیکلا پوسن ، به فرانسوی (Nicolas Poussin) نقاش فرانسویتبار سبک کلاسیک و باروک در سالهای (۱۶۶۵_۱۵۹۴ م) قرن ۱۶ بوده است. که آثار و نقاشی های او در قرن ۱۷ تأثیر بسیاری بر هنرمندان سبک باروک از خود به جای گذاشت و حتی در سبک کلاسیک هم یکی از تأثیرگذارترینها بود و بسیاری از هنرمندان از جمله ژاک-لویی داوید، ژان اگوست دومینیک انگر و پل سزان تحت تأثیر او قرار داشتند. در این یادداشت میخواهیم تابلوی داوری حضرت سلیمان را مورد نقد و بررسی قرار دهیم.
آثار پوسن بر نقاشان سبک باروک قرن ۱۷ تأثیر بسزایی گذاشت، او تا قرن ۲۰ از تأثیر گذارهای سبک کلاسیک بود.
نیکلا پوسن در سال ۱۶۴۹ تابلوی داوری حضرت سلیمان را خلق کرد، این اثر در موزه لوور پاریس نگهداری میشود.
پیش از اینکه به نقد تابلوی داوری حضرت سلیمان بپردازیم بررسی ابتدا بیایید دلیل انتخاب این موضوع و داستان آن را بدانیم.
دلیل او برای انتخاب موضوع داوری سلیمان چه بوده است؟
نقاشی داوری حضرت سلیمان اثری بود که هنرمندان زیادی را به خود جلب میکرد.
دسته کم هزاران اثر با محوریت این موضوع خلق شده است، بسیاری از هنرمندان هنرهای تجسمی، نقاشی، ویترای، فرسک، نقش برجسته، مصور سازی و … بارها به آن پرداختهاند. بیشتر از همه، نقاشان به آن پرداختهاند، چیزی که مورد توجه آنان بود حکمت سلیمان و ایثار مادرانه است.
روایت داوری سلیمان چه بوده است؟
داستان این قضاوت در عهد عتیق کتاب شاهان فصل سوم آیه ۱۶ تا ۲۸ آمده است:
دو زن از فاحشههای شهر نزد سلیمان میآیند و یکی میگوید، ما دونفر در یک خانه زندگی میکنیم و من در خانه نزد وی زایمان کردهام، سه روز بعد هم این زن زایمان کرد.
ما دونفر باهم زندگی میکنیم و هیچ غریبهای در این مدت با ما نبوده است بچه این زن مرد، زیرا او در شب بر روی او افتاد و به خواب رفته بود، او درمیان شب برخواست و بچه من را برداشته و در بغل خود خوابانده و بچه مردهی خویش را نیز در بغل من قرار داده است، من صبح برخواستم تا به فرزندم شیر بدهم دیدم مرده است، وقتی با دقت به آن بچه نگریستم متوجه شدم که این فرزندی نیست که به دنیا آوردهام.
زن دوم میگوید: بر عکس این بچه من است که زنده مانده و بچه تو مرده است.
زن اول میگوید: برعکس این بچه من است که زنده مانده و بچه تو مرده است.
سلیمان این سخن را میشنود و میگوید چه باید کرد. زیرا یکی میگوید این بچه من است که زنده مانده و دیگری هم میگوید این بچه من است ک زنده مانده و بچه تو مرده است و اضافه میکند برای من یه شمشیر بیاورید؛ و یک شمشیر برایش آوردند و سلیمان دستور داد این بچه را به دو قسمت نصف کنید و نیمی را به این و نیمی را به آن بدهید.
زنی که فرزندش زنده مانده بود متأثر و نگران میشود و بلند میگوید: آه خدای من بدهید به او فرزندی که زنده است، نکشیدش!
ولی دیگری پاسخ میدهد: نه از آن من و نه از آن تو خواهد بود، نصفش کنید. و سلیمان میگوید: به نخستین زن بدهید! بچه را نکشید! زیرا او مادرش است.
مردم با دیدن این صحنه خدا را شکر کردند که حکمت الهی در وجود سلیمان تجلی یافته است.
نگاه دقیق به نقاشی داوری حضرت سلیمان
این دو فاحشه نماد عشق و نفرت هستند. هردوی آنها قربانیهایی به شکل تمدن کهن انجام میدهند، اولی با کشتن بچه و دومی با زنده نگهداشتن و بخشیدن بچه و پاگذاری بر احساسات مادریاش.
نیکلا پوسن در این اثر این منظور را میرساند که مادر واقعی علاوه بر ایثار جانی ایثار روحی هم میکند.
او فرزندش را به مادر دروغین میبخشد و حس مادریاش را نادیده میگیرد.
ترکیب بندی در این اثر چگونه است؟!
ترکیببندی این اثر (نقاشی داوری حضرت سلیمان) قرینه و جایگذاری سلیمان و دو مادر به شکل مثلث است که پایداری را در اثر به وجود آورده، ستونهای اطراف تخت سلیمان و فیگورهای سمت راست و چپ او به شکل مربع چیده شدهاند که به پایداری و ثبات و تعادل در اثر کمک کرده؛ مادر سمت راست اثر به نوعی مثلثی شکل کشیده شده که به تهاجم وی افزوده است.
مادر سمت چپ اثر با روسری پیش سلیمان حاضر شده که به صادق و پاک بودن آن شدت بخشیده است.
تعادل نیز متقارن و رسمی است و سلیمان غالب اثر است.
او در این اثر از رنگ به معنای استعاری استفاده نموده است:
نیکلا پوسن از رنگها و سایه روشنها برای بیان منظور خود بهره برده است، سلیمان در مرکز تابلو ردای قرمز به تن دارد، این نوع انتخاب رنگ دلالت بر صلابت، قدرت و داوری سلیمان دارد و هالهی رنگ زرد طلایی نشانه تقدس اوست.
مادر سمت راست پیراهن زرد پوشیده که به معنای خلوص و دامن آبی رنگ او نشانه راستگویی آن است و همچنین پارچه سفیدی که جلوی پای او افتاده باز هم نشانهی پاکی اوست.
در رنگ دیوارها از رنگ های با طیف گرم استفاده کرده است که نوعی فضای آرامش بخشی را ایجاد نموده است.
ستونهای سبز و آبی اشاره به معنویت و آرامش دارد.
بچه کوچک در سمت راست اثر که پشت مادر خویش پنهان شده با پیراهن زرد رنگ رسم شده است دلیل آن میتواند الهیت و یا بی گناهی او (زیرا که بچه است) باشد و لباس آبی مادرش به فضای آرام اثر تشدید بخشیده.
چینش فیگورها در تابلوی داوری حضرت سلیمان چگونه است؟!
در ادامه نقد تابلوی داوری حضرت سلیمان باید بگم که در این اثر ۱۵ فیگور وجود دارد.
در سمت راست اثر گروهی از مادران به همراه یک فرزند و دو مرد وجود دارند، مادران چهرههای نگران و هولناک برخود دارند و روی برگرداندهاند که به حس عاشقانه مادرانه تأکید دارد.
اما زن سومی از سمت راست، چهره عبوص به خود دارد گویا به هواداری مادر دروغین آمده.
در سمت چپ گروهی از مردان حضور دارند که نگرانند، نگرانی و غم از چهرهی مرد کچلی که نگاه مستقیم به مخاطب دارد قابل دریافت است و او بیننده خود را تحت تأثیر قرار میدهد و مرد کنار او با دهانی باز به سلیمان خیره شده او از دستور سلیمان حیران است!
میرغضب با هیکلی درشت اندام پای فرزند را محکم گرفته است و او را بین زمین و آسمان معلق نگهداشته است و شمشیر خود را برای نصف کردن بچه در دستانش آماده گذاشته است، او برهنه است و فقط پارچهای به کمر خود بسته است، برهنگی او میتواند برای به رخ کشیدن هیکل و قدرتش باشد.
و اما مادر حقیقی؛ مادر سمت چپ، نگاه او به سلیمان و دستهای او یکی به سمت میرغضب و دیگری به سمت مادر دروغین است که گویای این جملات است:
دست اشاره به میرغضب : او را نکشید
دست اشاره به مادر دروغین : به او بدهید.
ممکن است جملاتی بیشتر از اینها را درخود داشته باشد. مثلاً ، صبرکنید او را نکشید، فرزندم را به او میبخشم!
مادر سمت راست دستش را به سمت مادر حقیقی دراز کرده و فرزند مردهاش را به دور از احساسات لطیف مادرانه به بغل کشیده است، دهان او نیمه باز است و چهره غضبناک به خود گرفته گویا که به راستی این جمله را میگوید: نه از آن من و نه از آن تو خواهد بود نصفش کنید!
نیکلا پوسن از زمینه شطرنجی استفاده نموده است که اندکی پرسپکتیو به فضا بخشیده و توجه را به سلیمان معکوس میکند.
چشم مخاطب به ترتیب حضرت سلیمان، بعد دو مادر و بعد میرغضب و در مراحل دیگر شاهد فیگورها میشود.
فضای مذهبی و دینی در اثر کاملاً ملموس و آشکار است.
امیدوارم که از نقد تابلوی قضاوت حضرت سلیمان راضی بوده باشید.
یادداشتهای دیگر از سارنا اسماعیلی را اینجا دنبال کنید.
اگر علاقهمند به هنر هستید توصیه میکنیم یادداشتهای هنر را از دست ندهید.
لطفاً به این یادداشت امتیاز بدهید.