اقتصاد خرد
گفته بودیم که اقتصاد به دو بخش خرد و کلان تقسیم‌بندی می‌شود و توضیح کمی درباره‌ی هرکدام داده شده است. حالا می‌خواهیم وارد اقتصاد خرد شویم و اطلاعات خود را در این خصوص تکمیل کنیم. همانطور که از اسم آن پیداست، اقتصاد خرد به بخش‌های کوچک اقتصادی توجه دارد و وظیفه‌ی آن مطالعه و تجزیه و تحلیل بازار، رفتار مصرف‌کنندگان و تولید‌کنندگان و خانواده و بنگاه‌های اقتصادی بر اساس مدل‌های ریاضی است. توجه ویژه اقتصاد خرد به الگوی عرضه و تقاضا و تعیین قیمت خروجی (نهایی) کالاها و خدمات در بازارهای مختلف است.
“اقتصاد خرد به بخش‌های کوچک اقتصادی توجه دارد و وظیفه‌ی آن مطالعه و تجزیه و تحلیل بازار، رفتار مصرف‌کنندگان و تولید‌کنندگان و خانواده و بنگاه‌های اقتصادی بر اساس مدل‌های ریاضی است.”
تقسیم‌بندی‌های اقتصاد خرد
بهتر است با تعریف چند واژه در اقتصاد خرد آشنا شویم. در یک تقسیم‌بندی کلی، کالاها به دو دسته جانشین و مکمل تقسیم می‌شوند. کالای مکمل، کالاهایی هستند که به موازات هم درخواست می‌شوند و نبود یکی، استفاده از دیگری را با مشکل مواجه می‌کند. مانند خودرو و لاستیک خودرو یا سیم‌کارت و گوشی موبایل و … . کالای جانشین همانطور که از اسمش مشخص است به کالاهایی گفته می‌شود که قابلیت جایگزینی یکدیگر را دارند مانند کبریت و فندک، صابون مایع و صابون جامد و … .
در تقسیم‌بندی دیگر، کالاها در اقتصاد خرد به دو دسته مادی و غیر مادی تقسیم می‌شوند. کالاهای مادی مانند: نان، خودرو، کتاب و … و کالاهای غیر مادی که شامل خدمات می‌شود، مانند: خدمات بانک، بیمه، مشاوره و … هستند.
انواع بازارهای موجود و اقتصاد خرد
از اقتصاد خرد گفتیم، حال به بازارها بپردازیم. در گذشته بازارها به چهار دسته تقسیم می‌شدند: بازار رقابت کامل، رقابت انحصاری، انحصار چند جانبه و انحصار کامل. اخیراً دو دسته‌ی دیگر به این دسته‌ها اضافه شده است: انحصار کامل در طرف تقاضا و انحصار چند جانبه در طرف تقاضا که این دو دسته‌ی آخر کمی فرعی‌تر از چهار دسته اصلی به شمار می‌روند.
بازار رقابت کامل و اقتصاد خرد
همانطور که گفته شد اقتصاد خرد به الگوی عرضه و تقاضا توجه دارد و بازار رقابت کامل، بازاری است که در آن تعداد زیادی عرضه‌کننده و تعداد زیادی تقاضا‌کننده وجود دارد. ویژگی‌های کلی این بازار همگن بودن محصولات، آزاد بودن ورود به بازار، دسترسی آسان به تکنولوژی، وجود اطلاعات کامل از قیمت و کیفیت کلیه محصولات است.
“بازار رقابت کامل، بازاری است که در آن تعداد زیادی عرضه‌کننده و تعداد زیادی تقاضا‌کننده وجود دارد.”
ویژگی‌های بازار رقابت کامل
در یک بازار رقابت کامل، همه‌ی بنگاه‌ها قیمت‌پذیر هستند. یعنی توانایی تغییر قیمت را ندارند و میزان عرضه و تقاضا قیمت را تعیین می‌کند. در این بازار ورود یا خروج تعدادی تولید‌کننده یا مصرف‌کننده تأثیری در قیمت نخواهد داشت. هیچ مانعی برای ورود یا خروج بنگاه‌ها وجود ندارد. هر شخصی حقیقی می‌تواند به آن ورود کند یا از آن خارج شود. خریداران و فروشندگان برای انجام مبادلات هیچ هزینه‌ای را متحمل نمی‌شوند.
هدف بازار رقابت کامل
هدف در این بازار ماکزیمم کردن سود حاصل از خرید و فروش است. ویژگی محصولات و خدمات ارائه شده در این بازار همیشه ثابت است. حتی با تغییر همه‌ی فروشندگان نیز ویژگی‌های محصولات ثابت می‌ماند و اساساً مبنا بر این است که هر بنگاهی که وارد این بازار شود، باید محصول ویژه‌ی همان بازار را عرضه کند. به دلیل کثرت عرضه‌کنندگان، تبانی و سازش در این بازار راه ندارد. بنابراین هیچ بنگاهی در این بازار توانایی سلطه بر بازار را ندارد. این به دلیل آن است که بازار به قدری بزرگ است که هیچ بنگاه یا شخصی نمی‌تواند بر آن تأثیر بگذارد. اما در واقع شاید به اینگونه نباشد. یعنی تمامی فروض برای بازار وجود نداشته باشد.
تنوع محصولات به قدری بالاست که همگن بودن تمامی محصولات عرضه شده در یک بازار شاید ناممکن باشد و یا عرضه‌کننده‌ای به قدری بزرگ شده باشد که توانایی قیمت‌گذاری پیدا کرده باشد. عموماً محصولات عمومی و کالاهای اساسی شامل بازار رقابت کامل می‌شوند، مانند لبنیات، نان، میوه و … .
“هدف از بازار رقابت کامل ماکزیمم کردن سود حاصل از خرید و فروش است”
شما چه مثال‌های دیگری از این بازار به ذهنتان می‌رسد؟ چه ویژگی‌های دیگری ممکن است در این بازارها وجود داشته باشد؟
در بحث‌های بعدی به معرفی بازارهای دیگر خواهیم پرداخت.
برای خواندن یادداشت اقتصاد یعنی چه؟ اینجا را کلیک کنید.
برای خواندن یادداشت‌های دیگر از محمدحسین هراتی اینجا را کلیک کنید.
لطفاً به این یادداشت امتیاز بدهید.