اختلالات خورد و خوراک

اختلالات خورد و خوراک چیست؟ و چه نشانه‌ها و علائمی دارد و چه دلایلی منجر به بروز اختلال خورد و خوراک در ما میشود و چه انواعی دارد؟ امروز می‌خوام که به همه این سؤال‌ها پاسخ بدم.

غذا و در کل غذا خوردن از جمله کارهای روزانه ماست که اکثر افراد به اون علاقه دارن و بیشتر این افراد زمان‌هایی رو برای صرف غذا میزارن. شغل‌های متعددی هم در رابطه با غذا از جمله آشپزی و مکان‌های مخصوص به اون مثل رستوران به وجود اومده. علاوبر این‌ها ما بدون غذا نمی‌تونیم دووم بیاریم و زندگی کنیم پس این رفتارها نشون میده ما انسانها به خورد و خوراک اهمیت میدیم، هم برای ادامه­‌ی بقا هم برای لذت، خارج از هر قوم و قبیله‌ای. با توجه به علاقه شدید به غذا وغذاخوردن، تعجبی هم نداره که این بعد از رفتار انسان به اختلال رفتاری تبدیل بشه. در این یاداشت قصد دارم تا شما رو با اختلالات خورد و خوراک انواع آن آشنا کنم.

اختلالات خورد و خوراک چیست؟

اختلال خورد و خوراک به معنای به وجود اومدن مشکل در غذا خوردن هست که این مشکل بخاطر اختلالات دیگه (مثل افسردگی) ویا مشکلات پزشکی نیست.

دلیل به وجود اومدن اختلالات خورد و خوراک:

می‌تونیم بگیم منشاء این اختلالات که اختلالات پیچیده‌ای هم هستند شامل مسائل روانی، اجتماعی و فرهنگی هست. ما روزانه هم در فضای مجازی و هم در محیط واقعی پیرامون خودمون تبلیغات‌ مختلفی ازشرکت‌هایی که غذاهای با کالری بالا تولید می‌کنند می‌بینیم. در کنار این‌ها نهادهایی هم هستند که طرفدار سلامتند و به تبلیغ غذاهای سالم و خوردن آگاهانه اون‌ها می‌پردازن. به این خاطر که چاقی بیش از حد با انواع مرض‌­ها و میزان بالای مرگ و میر در ارتباط هست.

همین امر باعث میشه ما آدم‌ها بین لذت غذا خوردن و سلامتیمون گیر بیوفتیم. از طرف دیگه هم تصاویر رسانه‌های عمومی از اندام ایده‌­آل در رفتارهای ما که مربوط به خوردن هست تأثیر میزاره. این عوامل باعث میشن افرادی که به ظاهر خودشون خیلی اهمیت می‌دهند،خوردن خودشون رو کنترل و محدود کنن تا بتونن به ایده‌­آل‌های تلقین شده از طرف فضای مجازی و رسانه‌های عمومی دست پیدا کنند، ایده‌­آلی که اندام لاغر و کشیده رو الگوی زیبایی و جذابیت قرار داده. با توجه به این فشارها و عوامل روانی همراه اون‌ها، تعجبی نداره که الگوهای خورد و خوراک حالت اختلال روانی پیدا کنن و باعث افراط و تفریط در خورد و خوراک بشن. در ادامه با انواع اختلالات خورد و خوراک آشنا میشیم.

انواع اختلالات خورد و خوراک:

1. اختلال پایکا
2. اختلال نشخوار
3. اختلال اجتناب/محدودیت غذا
4. اختلال آنورکسیا نروزا
5. اختلال بولیمیانروزا
6. اختلال بینج ایتینگ

الان می‌خوام که هر کدوم از این اختلال‌ها رو تک به تک بهتون معرفی کنم.

• اختلال پایکا:

این اختلال جزو خاصی از اختلالات خورد و خوراک هست که مشخصه اصلی اون، خوردن مواد غیر غذایی (مثل خوردن گچ تخته سیاه، گچ دیوار، خاک، سفال، تکه‌های رنگ، چوب، حشرات، سنگ ریزه، مدفوع حیوانات و در واقع هر چیزی که بتونه از دهان رد بشه) میشه.

نشانه‌­های اختلال پایکا:

فرد حداقل به مدت یک ماه مواد غیر غذایی و بدون ارزش غذایی میخوره. خوردن مواد غیر غذایی و غیر قابل هضم با مرحله رشدی فرد مطابقت نداره. این رفتار خوردن، بخشی از آداب و رسوم فرهنگی یا اجتماعی نیست.

اگه این رفتار در افراد مبتلاء به یک اختلال روانی دیگه (مثل معلولیت ذهنی، اختلال طیف اوتیسم، اسکیزوفرنی) یا در یک وضعیت پزشکی (از جمله بارداری) رخ بده، باید به اندازه کافی شدید و خطرناک باشه تا توصیه بشه پزشکان و روانشناسان توجه خاصی به اون داشته باشن.

• اختلال نشخوار:

به آوردن غذا از معده به دهان و جویدن دوباره اون اختلال نشخوار میگن. فرد می‌تونه غذای قورت داده خودش رو و یا هضم شدش رو به دهان بیاره و اون رو به بیرون تف کنه و یا دوباره اون رو بخوره. (خوردن غذای بالا آورده شده در کودکان بیشتر از نوجوانان و بزرگسالان هست).

نشانه‌های اختلال نشخوار:

عمل نشخوار (آوردن غذا از معده به دهان) حداقل به مدت یک ماه باید به طور مکرر اتفاق بیوفته.

نشخوار مکرر رو نمی‌تونیم به یک عارضه معده­‌ای-روده­‌ای یا یک عارضه پزشکی دیگه نسبت بدیم.

اگه این رفتار در افراد مبتلا به یک اختلال روانی دیگه (مثل معلولیت ذهنی، اختلال طیف اوتیسم، اسکیزوفرنی) رخ بده، باید به انداز کافی شدید و خطرناک باشه تا توصیه بشه پزشکان و روانشناسان توجه خاصی به اون داشته باشن.

• اختلال اجتناب/محدودیت غذا:

این اختلال معمولاً در خردسالی و گاه‌گداری در نوجوانی رخ میده و شروع اون در بزرگسالی کمتر دیده میشه. در این اختلال فرد از خوردن غذا اجتناب میکنه یا میزان غذای خودش رو اونقدر محدود میکنه که نیازهای غذایی بر طرف نمیشه و در نتیجه مقدار زیادی از وزن و انرژی خودش رو از دست میده.

نشانه‌های اختلال اجتناب/محدودیت غذا:

مختل شدن خورد و خوراک (مثل بی علاقگی ظاهری به خوردن غذا، نگرانی درباره پیامدهای منفی خوردن) که با عدم تأمین نیازهای بدن به مواد مغذی و یا انرژی به طور دائم نشون داده میشه و با یک یا چند مورد از موارد زیر مربوط هست:

کاهش وزن شدید

سوءتغذیه قابل توجه

وابستگی به تغذیه روده‌­ای یا خوردن مکمل‌های غذایی

اختلال شدید در عملکرد روانی – اجتماعی

این اختلال رو نمی‌تونیم به کمبود غذای قابل مصرف و یا آداب و رسوم فرهنگی-اجتماعی که خوردن بعضی غذاها رو نفی می‌کنه نسبت بدیم.

این رفتار فقط به هنگام ابتلای فرد به آنورکسیا نروزا (Anorexia nervosa)  رخ نمیده و شواهد نشون نمیده که نحوه تجربه فرد از وزن یا شکل بدن خودش اختلالی به وجود اومده باشه.

این اختلال ناشی از عارضه پزشکی و یا اختلال روانی دیگه نیست.

• اختلال آنورکسیا نروزا:

این اختلال در زنان بیشتر از مردان هست و معمولاً سن شروعش از نوجوانی (۱۴-۱۸ سالگی) هست.

این اختلال شامل گرسنگی دادن به خود و امتناع از رسیدن وزن بدن به وزن عادی (یعنی مطابق با شاخص توده بدنی) هست.

آنورکسیا دو نوع فرعی داره که عبارت است از:

1. آنورکسیا از نوع محدودکننده: در این آنورکسیا فرد خودش رو از خوردن منع میکنه از طریق رژیم گرفتن افراطی،روزه داری،و ورزش مفرط که وزن خیلی بالای رو از دست میده
2. آنورکسیا از نوع بینج ایتینگ/تصفیه: در این آنورکسیا فرد به طور مرتب خودش رو به استفراغ وامیداره یا از مواد ملین (مسهل) استفاده میکنه تا بتونه بر وزن خودش کنترل داشته باشه.

نشانه‌های اختلال آنورکسیا:

فرد از خوردن غذای مناسب و در نتیجه، کسب انرژی لازم خودداری می‌کنه و این موضوع به کاهش وزن شدید (از لحاظ سنی، جنسی، مسیر رشدی و سلامت جسمی) منجر میشه. منظور از کاهش وزن شدید این است که وزن فرد بزرگسال از حداقل وزن معمول یا وزن کودک یا نوجوان از حداقل وزنی که برای سن اون انتظار میره، کمتر هست.

فرد از افزایش وزن یا چاق شدن به شدت میترسه و به طور مرتب وزن خودش رو چک می‌کنه.

از وزن بدن یا شکل اندام خودش برداشت غلطی داره، ارزشی که برای خودش قائل میشه بیش از حد و به طور غیر منطقی تحت تأثیر وزن بدن یا شکل اندامش هست.

• اختلال بولیمیانروزا:

اختلالی هست که فرد از افزایش وزنش میترسه و درباره اندام خودش تصورات غیر واقعی داره .ویژگی اصلی این اختلال دوره‌های مرتب بینج ایتینگ (خوردن بیش از حد) و بلافاصله بعد از این دوره‌ها، دوره‌های تصفیه کردن یا روزه گرفتن آغاز میشه.

بولیمیا نروزا هم شامل دو دسته فرعی هست:

1. بولیمیای همراه تصفیه: در این مدل فرد دائم از طریق استفراغ یا از طریق مواد مسهل و یا روده شورها کمک میگیره برای چاق نشدن
2. بولیمیای بدون تصفیه: فرد در این مدل از طریق ورزش افراطی و یا روزه گرفتن مفرط بینج ایتینگ خودشون رو جبران می کنن

نشانه‌های  اختلال بولیمیا نروزا:

اپیزودهای مکرر بینج ایتینگ (دو مشخصه اصلی بینج ایتینگ شامل: ۱-در یک دوره زمانی مستقل (فرضاً دو ساعت) مقدار غذایی که می‌خوره از مقدار غذایی که اکثر افراد در همون زمان می خوره بیشتره ۲_در طول دوره های زمانی پرخوری فرد احساس میکنه بر خوردن خودش تسلط نداره و نمی تونه اونو کنترل کنه.)

فرد برای جبران پرخوری و جلوگیری از افزایش وزن، به طور مکرر به رفتار های جبرانی نامناسب دست می‌زنه (مثل استفراغ).

هم بینج ایتینگ و و هم رفتارهای جبرانی نامناسب (استفراغ،استفاده از ملین‌ها) به طور متوسط حداقل یک بار در هفته و به مدت سه ماه روی میده.

این اختلال انحصاراً در اپیزودهای آنورکسیا روی نمیده.

فرد نسبت به خود و وزنش ارزش‌های غیر منطقی داره.

• اختلال بینج ایتینگ:

در این اختلال دوره های مکرر بینج ایتینگ وجود داره اما بر خلاف بولیمیا رفتارهای جبرانی (تصفیه،ورزش،روزه گرفتن) وجود نداره و بر خلاف اختلال آنورکسیا افراد دارای این اختلال چاق هستن.

این افراد اگر هم بخواهند رژیم بگیرند آن را ول می‌کنن بخاطر اینکه احساس میکنن کنترلی روی خوردن خودشون ندارن.

نشانه‌های اختلال بینج ایتینگ:

اپیزودهای مکرر بینج ایتینگ (دو مشخصه اصلی بینج ایتینگ شامل: ۱-در یک دوره زمانی مستقل (فرضاً دو ساعت) مقدار غذایی که می‌خوره از مقدار غذایی که اکثر افراد در همون زمان می خوره بیشتره ۲_در طول دوره‌های زمانی پرخوری فرد احساس میکنه بر خوردن خودش تسلط نداره و نمی تونه اونو کنترل کنه.)

دوره‌های بینج ایتینگ با سه مورد (یا بیشتر) از این موارد همراه هست:

• فرد با سرعتی بسیار بیشتر از سرعت عادی غذا میخوره­.
• اونقدر میخوره که احساس سیری ناخوشایندی به اون دست میده.
• حتی زمانی که از لحاظ فیزیکی احساس گرسنگی نداره، مقدار زیادی غذا میخوره.
• در تنهایی پرخوری میکنه چون از اینکه دیگران ببینند چقدر زیاد میخوره خجالت زده میشن.
• بعد از پرخوری از خودش بدش می‌آید و به شدت ناراحت و غمگین میشه.
• به خاطر بینج ایتینگ رنج شدیدی تجربه می کنه.
• بینج ایتینگ به طور متوسط حداقل یک بار در هفته و به مدت سه ماه روی می ده.

کلام پایانی

سخن آخر اینکه در این مطلب متوجه شدیم که خورد و خوراک ما هم می تونن تبدیل  به اختلال بشن و عوامل بیرونی هم می تونن علت این اختلالات باشن  و ما از طریق شناخت این اختلالات و انواع اون ها می تونیم درک و آگاهی بیشتری نسبت به خوردنمون داشته باشیم و اگه نشونه های یکی از این اختلالات رو داشته باشیم بتونیم اون رو تشخیص بدیم و از طریق مراجعه به فرد متخصص اون رو درمان کنیم.

برای خواندن یادداشت‌های دیگر در حوزه روانشناسی اینجا رو دنبال کنید. 

یادداشت‌های دیگر از مونا جلالی مقدم را در این صفحه دنبال کنید.

لطفاً به این یادداشت امتیاز دهید